Bu məqalədə 2024-cü il parlament seçkilərində iştirak edən reytinqli partiyalar və fraksiyaların kampaniyalarında müxtəlif göstəricilərlə zərər çəkmiş qruplara qarşı (olmayan) siyasəti qısa şəkildə nəzərdən keçirəcəyəm.

Əvvəlcə, seçki kontekstini qısa təsvir edəcəyəm və sonra azlıqların dörd seçki subyektinin seçki proqramları və kampaniyalarında necə təqdim olunduğunu (ya da olmadığını) müzakirə edəcəyəm. Bunlar: 1. Gürcü Arzusu + Gürcü Gücü; 2. Gaxariya Gürcüstan üçün; 3. Birlik (Vahid Milli Hərəkat, Strategiya Ağmaşenebeli); 4. Güclü Gürcüstan (Lelo, Vətəndaşlar, Xalq üçün).

Qeyd edək ki, əvvəlcə yuxarıda göstərilən siyahıda “Dəyişikliklər Üçün Koalisiya” (Gvaramiya, Meliya, Girçi, Droa) da yer almalı idi, lakin koalisiyanın siyasətini qiymətləndirə biləcəyimiz hər hansı proqramı və ya ictimai sənədi yoxdur. Azlıqların və cəmiyyətdəki əziyyət çəkən qrupların vəziyyəti, dövlətin ümumi siyasətini anlamaq və təsvir etmək üçün lakmus kağızı rolunu oynayır. Avrointeqrasiya məqsədləri ilə yanaşı, ölkənin daxili siyasəti vətəndaşları ağır sosial-iqtisadi vəziyyətə salır. Müxtəlif qruplar üçün, buna əlavə olaraq, irqi ayrı-seçkilik, homofobiya, transfobiya, ableizm, seksizm və müxtəlif növ stigma və zorakılıq da mövcuddur. Buna görə də, onların qarşısında spesifik siyasətin mövcud olması ölkə əhalisinin əksəriyyəti üçün həyati əhəmiyyət kəsb edir, çünki bu əhalinin bir çoxu hər hansı bir göstərici ilə əziyyət çəkən qruplara aiddir.

 

Foto: Quram Muradov/civil.ge

Kontekst

Seçki öncəsi ağır və gərgin siyasi vəziyyət hökm sürür. Bu ilin mart ayından “Gürcü Arzusu” bir sıra yeni qanunvericilik dəyişiklikləri həyata keçirib, bunlar arasında “şəffaflıq qanunu” və “LGBT propaganda” qanunu da var. Bu qanunlar Rusiyada tətbiq olunan qanunlara bənzəyir və partiyanın pro-Rus və anti-avropa yönümlü simvoluna çevrilib. Müxalifət partiyaları və cəmiyyət tərəfindən edilən etirazlar, pro-hökumət qrupları və polis tərəfindən kütləvi və fərdi fiziki hücumlara çevrilib.

Hakimiyyətin antidemokratik və avtoritar siyasətinin təhlükələri bu kontekstdə daha da aydın görünməsinə baxmayaraq, seçki öncəsi kampaniyalar xaotik və parçalanmış qaldı. Planlardan, konkret vədlərdən və ardıcıl mesajlardan danışmaq çətindir. Partiyaların əksəriyyətinin nə seçki proqramı, nə də öz siyasətlərini seçicilərə təqdim edəcək konkret planı var. Siyasi sənədləri olan yeganə partiyalar “Güclü Gürcüstan”, “Gaxaria Gürcüstan üçün” və “Strategiya Ağmaşenebeli
i; digər partiyaların siyasəti haqqında yalnız sosial mediada yayımlanan “kartlar” və video materiallara əsaslanaraq mühakimə edə bilərik. Həmçinin qeyd edilməlidir ki, bu yeni bir problem deyil; əvvəlki seçkilərdə seçki proqramlarının dərc olunmasına dair nümunələrə rast gəlmirik. Seçki kampaniyaları zamanı azlıq məsələləri də nadir hallarda müzakirə olunur.

2024-cü ilin seçki dövründə siyasi kampaniyalar tamamilə ölkənin xarici siyasəti və avtoritarizmə qarşı mübarizə ətrafında formalaşdı. Məhz bu ideyalar ətrafında bir neçə müxalifət partiyası fraksiyalar və koalisiyalar şəklində birləşdi. Lakin “Gürcü Arzusu”nun antigendər və pro-Rus təşəbbüsləri fonunda demokratiyanın sosial və mədəni aspektləri, eləcə də azlıqlar üzrə siyasətlərin müzakirəsi əvvəlki dövrlərə nisbətən daha da azaldı. Həmçinin, azlıq anlayışı kampaniyalarda daha az istifadə edilir; onu yalnız Vaşadze və Gaxaria’nın proqramlarında görürük. Ancaq müxtəlif meyarlara görə sıxışdırılan qruplar (məsələn, qadınlar) və azlıqlar (etnik, dini, əlil insanlar və s.) “Güclü Gürcüstan” proqramında ayrı-ayrılıqda qeyd olunub. Hər bir siyasi subyekt üzrə azlıqların siyasəti belə görünür:

“Gürcü Arzusu – Demokratik Gürcüstan”

Gürcü Arzusunun qiymətləndirməyə imkan verəcək hər hansı forma malik manifesti və ya proqramı yoxdur. Partiyanın seçki kampaniyasını müşahidə etməklə, onun vədləri və azlıqlara hər hansı dəstək göstərmədiyini demək mümkündür. Əksinə, onların seçki kampaniyası tamamilə LGBT icmasının diskriminasiyası və sıxışdırılması üzərində qurulub. Yaxın zamanda Gürcüstan parlamentində qəbul edilən “LGBT propagandasının qadağan edilməsi” haqqında qanun, gender dəyişdirməni birbaşa qadağan edir, transgender insanların özünü ifadə etməsini məhdudlaşdırır, iş yerlərində diskriminasiya riskini artırır və mədəniyyət əsərlərinə senzura tətbiq edir.

Qadınlara qarşı isə partiya konstitusiya ilə təmin edilən gender kvotalarını parlamentdə ləğv edib və LGBT əleyhinə qanunun müzakirəsi zamanı abort və tək ana hüquqlarının məhdudlaşdırılacağını elan edib.

“Gaxaria Gürcüstan üçün”

Partiyanın qəzeti formasında yayılmış proqramda qeyd olunanlar: uşaqlar, təqaüdçülər, sosial cəhətdən müdafiəsizlər, miqrantlar, veteranlar, məhdud imkanlı şəxslər, qadınlar, dağlıq bölgələrdə və kəndlərdə yaşayan insanlar, işsizlər, narkotik və oyun asılıları, qaçqınlar.

Əsas diqqət bu qrupların sosial-iqtisadi səlahiyyətləndirilməsi, femisidlə mübarizə, sosial xidmətlərin təkmilləşdirilməsi və genişləndirilməsi, məşğulluq, ünvanlı sosial yardım və təqaüdlərin artırılmasına yönəldilib. Qeyd etmək lazımdır ki, Gaxaria Gürcüstan üçün ən sosial cəhətdən həssas proqramı təqdim edir seçicilərə, lakin zorakılıq mədəniyyətinin aspektləri haqqında susur, ya da daha pis, buna dəstək verir. Məsələn, seçkiqabağı dövrdə partiya uşaqlara və məktəblərə propogandanın qadağan edilməsi ilə bağlı qanunun bir hissəsini dəstəkləmək arzusunu ifadə etdi, lakin bütövlükdə paketi dəstəkləmədilər.

“Birlik” Vahid Milli Hərəkat Strategiya Ağmaşenebeli

Koalisiya vahid proqram və kampaniya elan etməyib, lakin biz ayrı-ayrılıqda ENM və Strategiya Ağmaşenebeli kampaniyalarını qiymətləndirə bilərik:
” Vahid Milli Hərəkat ENM-nin seçki proqramı yoxdur, lakin onların kampaniyası konkret mesajlar və vədlərlə seçilir. Kampaniyada aşağıdakı qruplar qeyd olunub: uşaqlar, tələbələr, təqaüdçülər. Bu qruplar üçün ümumi bir baxış deyil, konkret layihələr təklif edilir: məktəblərdə pulsuz yemək; çox uşaqlı ailələrin dəstəklənməsi; təqaüdçülərə kömək etmək,, tələbə yataqxanasının inşası və s. Bu vədlərdən savayı, partiya azlıqlara heç bir vahid və konkret siyasət baxışına malik deyil.

Strategiya Ağmaşenebeli
Strategiya Ağmaşenebeli detallı seçki proqramı var ki, bu da əsasən partiyanın iqtisadi inkişaf istiqamətindəki baxışlarını və planlarını əhatə edir. “Azlıqlar” proqramda ayrıca qeyd olunsa da, yalnız etnik azlıqların inteqrasiyası, iqtisadi bərabərlik, təhsil, gürcü dilinin öyrənilməsi məsələlərini əhatə edir. Ümumi şəkildə gender mainstreaming də qeyd olunur və bu, zorakılıqdan müdafiə və ictimai həyatda bərabər iştirak etməyi əhatə edir.

“Güclü Gürcüstan” – Lelo, vətəndaşlar, xalq üçün
Koalisiya “Güclü Gürcüstan” azlıq yönümlü ətraflı siyasi proqram təqdim edir. Proqramın geniş versiyasında qeyd olunmuşdur:

1. Gənclərin işlə təmin edilməsi və təqaüdlərın artırılması;
2. İşğal altındakı ərazilərdə və sərhəd bölgələrində yaşayan əhalinin sosial və iqtisadi gücləndirilməsi, “Rusiya təklif etdiyindən daha çoxunu təqdim etmək”;
3. İqtisadi və siyasi bərabərlik, siyasətdə qadınların iştirakının artırılması, əmək haqqı fərqlərinin aradan qaldırılması, gender zorakılığından qorunma;
4. Qaçqınların işlə təmin edilməsi və yaşayış yeri ilə təmin edilməsi;
5. İmmiqrantların geri qaytarılması;
6. Fiziki imkanları məhdud şəxslərin işlə təmin edilməsi və sağlamlığın təkmilləşdirilməsi;
7. Narkopolitika istiqamətində cəza siyasətinin qayğı modeli ilə əvəz edilməsi;
8. Etnik azlıqların siyasi gücləndirilməsi, dil öyrənilməsi və mədəni irsin qorunması.

Qeyd etmək lazımdır ki, bu proqram azlıqların məsələləri ilə bağlı ən yaxşı əsaslandırılmış və geniş yayılmışdır, mətni təzyiq altında olan qrupların böyük bir hissəsini əhatə edir və real problemlər və ehtiyaclar haqqında biliklərə əsaslanır. Lakin, bu detallar kampaniya mediasında daha görünən hissədə, əsasən işlə təminat və pensiyaların artımı ilə bağlı müzakirələrdə az görünür.

Xülasə
Qeyd etmək lazımdır ki, “Gürcü Arzusu” partiyasının ritorikası açıq şəkildə azlıqların hüquqlarının məhdudlaşdırılmasına və sıxışdırılmasına yönəlib. Bununla yanaşı, bu qruplar digər partiyalar üçün ya görünməzdir, ya da yalnız formal olaraq seçki kampaniyalarında yer alır. Tədqiqatlar və siyasət daha çox yaşa görə yönəlib sıxışdırılan qruplara – uşaqlara və təqaüdçülərə.Aydındır ki, müxalifət partiyaları potensial seçici kimi valideynləri və təqaüdçüləri görür, gənclər və tələbələrin sosial-iqtisadi məsələləri isə yalnız fraqmental şəkildə irəlilədilir. Qeyd etmək lazımdır ki, bütün müxalifət partiyaları anti-LGBT qanuna qarşı səssiz qalmağı üstün tuturlar, bu da populist fikirlərə işarə edir: LGBT hüquqları haqqında danışmaq cəmiyyətdə populyar deyil və əhalinin böyük bir hissəsi tərəfindən qəbul edilmir. Buna görə də partiyalar seçki ərəfəsində bu məsələ ilə bağlı susurlar, hətta zorakılıq və nifrət qarşısında belə.Belə bir susqunluq yalnız LGBT icması üçün deyil, gələcəkdə hər hansı bir azlıq üçün də təhlükəlidir, çünki onlar hakim partiyanın hədəfi ola bilərlər və onların ehtiyaclarına yönəlmiş siyasi baxışın, gördüyümüz kimi, heç bir müxalifət partiyasında yoxdur.

Müəllif: Nukri Tabidze

–
Nəşr “Qadınlar ümumi gələcək üçün (WECF) – Gürcüstan” təşkilatı və müəllif tərəfindən “İnklüziv Gələcək: Qadınların, Gənclərin və Azlıqların Dəstəklənməsi üçün Dəyişikliklər” layihəsi çərçivəsində hazırlanmışdır. Bu layihə USAID-in “Birlikdə Müxtəliflikdə” proqramı çərçivəsində həyata keçirilir və Gürcüstan Birləşmiş Millətlər Assosiasiyası tərəfindən ABŞ Beynəlxalq İnkişaf Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə icra edilir.

Məqalədə ifadə olunan rəy və fikirlər “Qadınlar ümumi gələcək üçün (WECF) – Gürcüstan” və məqalənin müəllifinə məxsusdur və Birləşmiş Ştatların Beynəlxalq İnkişaf Agentliyinin və BMT-nin Gürcüstan Assosiasiyasının rəsmi mövqeyi kimi qəbul edilməməlidir.